1. 9-10 yaşımdan bu yana eyni məhlədə qalıram. Məhlə də demək olmaz əslində, böyük bir yaşayış kompleksidir: hərəsi 3 blokdan ibarət 8 bina; amma ağız öyrəşib də "məhlə" deməyə. Məhlədəki hər bir binaya da ayrıca xadimə ayırıblar: hər səhər blokları silib-süpürür, binanın qarşısındakı zibilləri təmizləyir.

Ağlım kəsəndən bizim bloku, binamızın qarşısın eyni qadın təmizləyir. Ən köhnə xatirələrim anamın əlimizdən tutub bizi məktəbə apardığı vaxtlara dayanır: bizi məktəbə ötürər, ordan da işə gedərdi. Anam hər gün, qeyd-şərtsiz hər Allahın səhəri o qadına gülümsünüb salam verərdi.
Əminəm ki, indi də deyir. O da əksər vaxtı heç başını qaldırmadan, ya da hörmət üçün çox qısa müddətlik başın qaldırıb salamını alıb işinə davam edərdi.

Bir zaman sonra artıq 1 kafedra yetmədi, 2-ci kafedranın rəhbərliyini də anama tapşırdılar, işləri çoxaldı. bəzən məktəbə getmədiyim günlərdə, ya da anam bizdən tez çıxmalı olanda o qadınla yanımda anam olmadan rastlaşırdım, necə xitab edəcəyimi bilmirdim. Bir sabah yenə birlikdə çıxarkən yenə mama o qadına salam verdikdən sonra aramızda bir dialoq olmuşdu:
Mən: maa, ona qadına nə deməliyəm?
Anam: başa düşmədim, nə deməlisən ki?
M: o mənada yox e. Yəni salam verəndə "bibi" deyim, yoxsa "nənə"?
A: nənə nədi, bertrandçik? o xanım yaşca məndən balacadı, "bibi" de, bəsdi.
M: mən elə bildim 50-60 yaşı var.
A: yox, ay bala. Niyə soruşdun ki, bunu?
M: o bibini arada-bərədə görürəm, salam verəndə nə deyəcəyimi bilmək istəyirdim.

başımı qaldırıb anamın üzünə baxanda mənə sadəcə fəxarət ilə gülümsünüb sonra üzünü çevirib irəli baxdığını görmüşdüm. Məni uşaqlıqdan bəri hər zaman "bax, bertrand, sən ziyalı ailəsindəndən, mədəni ol həmişə. Sən hamıya nümunə olmalısan, sənə görə bizə söz gəlməməlidir. Özünü elə aparmalısan ki, həmişə səni nümunə çəksinlər" deyərək böyüdülmüşəm. Bilirəm, bu, uşaqda bir az yüksək eqo yaratdığı kimi ətrafı ilə sağlam bağ qurmağına da mənfi təsir edə bilir. Ancaq anamın mənlə fəxr etməsi daha önəmli idi, Ona görə də o qadına "yorulmayasız" deməyi qərara almışdım. bilirdim ki, nə zamansa məni anama tərif edəcəklər və anam bununla qürur duyacaq, o ki tərif eşitməyi sevir. O gündən sonra nə zaman o qadını görsəm, "salam, bibi, yorulmayasız" deməyə başladım. Hətta bir dəfə təsadüfən anamla birgə çıxanda o qadın bizi yan-yana görəndə: "müəllimə, sizin oğlunuzdu?", - dedi, anam da təsdiqləyəndə "allah saxlasın, çox mədəni uşaqdı", - deyib işinə davam elədi. Anam yenə fəxrlə mənə baxıb sığallamışdı. O gün məqsədimə çatmışdım: anam mənimlə fəxr edirdi və mən xoşbəxt idim. Amma məsələ tam olaraq bu deyil.

Sonrakı illərdə çox şey gəldi başıma. deyil o qadına, bütün xadimələrə, satıcılara, kassirlərə, ofisiantlara - bir sözlə, xidmət sekotundakı hər kəsə qarşı davranışımı dəyişdirən ən əsas şey elə özümün də xidmət sektorunda işləməsi oldu. Hər "Face-to-face" sferada olduğu kimi, bizi də işdə məcbur edirdilər müştərilərə gülümsəməyi, xoş danışmağı. Hər gün yüzlərlə üz, yüzlərlə fərqli xasiyyət, yüzlərlə fərqli qəbildən adam, yüzlərlə fərqli ruh halında olan insanların hamısına gülümsəmək və xoş danışmaq, səbrlə nəyisə izah etmək, üstünə də gəl ağır depressiya, hər saniyə intihar düşüncəsi, maddi, sosial, sağlamlıq problemləri - bir sözlə həyat xirtdəyinə dirəndiyi, iyrənc bir rəhbərliyin idarəçiliyi altında bunu eləmək cəhənnəm əzabı idi. Gəlib bütün əsəbini və qıcıqlığını üstümə tökənlərin sayı-hesabını unutmuşam. Mən də çox, həm də lap çox istəmişəm o seriallardakı kimi hər şeyi yerə çırpıb, qarşındakının üstünə qışqırıb, tüpürüb, söyüb, lap vurub göt-baş edib hər şeyə siktir çəkməyi. Amma o pula hər şeydən çox ehtiyacım var idi, edə bilməzdim, məcbur idim dözməyə...

O günlərdə bəzən biri gəlirdi: mühriban şəkildə salam verir, sifarişini deyir, səbrlə gözləyirdi. Tələsdiyini belə xoş bir şəkildə ifadə edirdi. Bax o adamlar o qədər yükün və basqının altında insanın əhvalını, bəzən də bütün gününü elə gözəlləşdirirdi ki, sözlə ifadə etmək çox çətindir, bunu ancaq yaşayanlar bilər. Qəlbimin bütün dərinliyi ilə minnətdarlıq duyurdum, bəzən gözümün dolduğunu gizlətməkçün gedirdim ayaqyolunda üzümü yuyurdum. Hətta neçəsi olurdu ki, təşəkkür edib gedəndə birbaşa özlərinə "kobud davranmadığınız üçün əsas siz sağ olun. Kaş hamı sizin kimi mehriban olardı" demişəm. Bəzi müştərilər vardı ki, əməlli bağ qurmuşduq aramızda. Bax həmin o günlərimi "atlattıktan" sonra özümə söz vermişdim: deyil xidmət sektoru, bütün işçilərə hansı ruh halında oluramsa-olum mehriban davranıb salamlaşacağam. Hətta əsəbi olsalar da, bir neçə dəfə şans verib yenə də yenidən xoş davranacağam. Çünki hansı birini görsəm, avtomatik özüm gəlirəm gözümün qabağına.

Sözümü ona gətirirəm ki, Günü bu gün də həmin o bibiylə qarşılaşıram. Hiss edirəm ki, mənim həminki o balaca uşaq, həmin o müəllimənin oğlu olduğumu xatırlamır. Uzun illərdir anamla bir çıxmıram evdən, əsgərliyimi də saysaq 2-3 il məhləmizdə olmamışam, o qadınla rastlaşmamışam. həm də ki bütün bu illər ərzində xarici görünüş olaraq da çox dəyişmişəm: ikicə il məni görməyən doğma əmim belə məni tanımamışdı, qaldı ki o qadın tanıya? Bax elə bu Yayın sonu, sentyabrın əvvəlində elə oldu ki, ard-arda 4-5 gün üz-üzə gələsi olduq. Həmin o günlərdə çox gözəl bir şey oldu. Həmin gün yenə pilləkənlə düşəndə gördüm blokun içini silir. Addım səslərimi eşitmiş olmalı idi ki, başın qaldırıb boylandı. Heç gözləmədiyim anda bibi məni görən kimi dikəlib diqqətlə üzümə baxdı. Hiss elədim ki mənim ona salam verməyimi gözləyir deyə edir. Yanına çatıb adətim üzrə gülümsünüb "sabahınız xeyir, bibi, yorulmayasız", - deyəndə o da mehriban şəkildə "sizin də sabahınız xeyir. gününüz uğurlu olsun" dedi. O gün başa düşdüm adicə salamımın o bibiyə necə xoş təsir elədiyini, ona necə gərəkli olduğunu və bəzən bunu umduğunu.

Hə, bir vaxtlar anamı qürurlandırmaq üçün başlamışdım, qeyri-səmimi idim, şərtli bir gözlənti içərisində idim. Amma indi... indi artıq illərdir özümə vicdani borc kimi sayıram və belə hallar içimdə sadəcə təsəlli yaradır. Hər nə qədər bəzən bəziləri heç salamımı almayıb, "gecəniz xeyrə"ləri cavabsız qoysa da.. Bəlkə də heç də "friendly" bir xarici görünüşümün olmamağından qaynaqlanır, amma alındıracam. Əslində, deyil tək o bibi, yolboyu gördüyüm təmizlikçi xalalara, marketimizdəki kassirə, işdəki xadiməyə, mühafizəçi dayıya verdiyim o "salam"lar, "necəsiz?"lər, "yorulmayasınız"ları həm də özüm üçün verirəm. Onlara bunu edəndə onlardan ziyadə, sanki sınıq-salxaq halda nələrəsə görə məcbur dözən və tutunmaq üçün gün boyu xırdaca bir təsəlli və xoş bir şey axtaran o keçmişdəki mən'ə edirmiş kimi hiss edirəm. Hər halda, onlar da istəyərdi evində oturub nəvəsi ilə oynamağı, ya da yaşıdım olan o qızların, oğlanların o vaxt mənim də arzuladığım kimi gedib sevdikləri insanlarla, ya da isti evlərində ailəsi ilə xoş zaman keçirməyi. kim 40-50-60 yaşında küçə süpürüb hoş bir əhvalda olar ki? Ya da kim istəyər xidmət sferasındakıları hambal kimi görənlərin, üzlərindən zəhrimar yağanların olduğu cəmiyyətdə ömrünün ən gözəl illərini "müştəri hər zaman haqlıdır" mottosuna məcbur edilərək keçirməyi? Və sözün düzü, buna qarşılıq olaraq xoş bir cavab alanda, onların azca da olsa, kefinin açıldığını görəndə özüm də xoşbəxt oluram. Nə də olsa, mən də hələ də gözəl olduğunu düşündüyüm bir həyat yaşamıram. Və düzünü desəm, bəzi günlərim təməldə onlarınkından o qədər də fərqlənmir: bəzən gecə uzanıb tavana baxa-baxa özüm-özümə hesabat verərkən gün ərzindəki tək xoş anımın elə o salamlaşmalar olduğunu görürəm. Əsas odur, vicdani borcumdan çıxıram, əlimdən gələni əsirgəmirəm. "ən azından cəhd elədim"...